– Potrzeby dotyczące leczenia stomatologicznego 3-letnich dzieci zabezpieczone są w Polsce na poziomie kilku procent – alarmuje prof. Dorota Olczak-Kowalczyk, konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej. Efekt jest taki, że wśród osób 65-letnich i starszych blisko połowa nie ma zębów. A zdrowa starość zaczyna się w dzieciństwie – przypomina hasło FDI prof. Honorata Shaw, wiceprezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego.
Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej Naczelna Izba Lekarska zorganizowała 20 marca konferencję naukową „Żyj rozsądnie – dbaj o zdrowie jamy ustnej”. Jedną z prelegentek była prof. Dorota Olczak-Kowalczyk, która uważa, że dostęp do opieki stomatologicznej dla dzieci w Polsce jest dalece niewystarczający.
– Dzieci mogą być leczone w ramach kontraktów ogólnostomatologicznych dla dzieci i dorosłych, a także w ramach kontraktów ogólnostomatologicznych dla dzieci i młodzieży do 18 roku życia. Wiemy już, bo zostały przeprowadzone takie analizy, że w gabinetach otwartych dla wszystkich dzieci stanowią ledwie niewielki ułamek pacjentów – mówi prof. Olczak-Kowalczyk. – Musimy dążyć do tego, aby było jak najwięcej kontraktów dla gabinetów dziecięcych.
Żeby taki cel zrealizować, konieczne jest podniesienie wycen procedur stomatologicznych dla dzieci.
– Co prawda został wprowadzony współczynnik korygujący 1,2, ale to wciąż zbyt mało. Prace NFZ i Ministerstwa Zdrowia zmierzają w tym kierunku, żeby w miarę możliwości podwyższać wyceny– dodaje konsultantka krajowa w dziedzinie stomatologii dziecięcej.
Kolejny element systemu, który wymaga nawet nie tyle poprawy, co budowy, to opieka specjalistyczna.
– Jest wielu małych pacjentów cierpiących na różnego rodzaju choroby ogólne, których w normalnym, małym gabinecie nikt nie podejmie się leczyć. Pozostaje skierowanie do ośrodka specjalistycznego. Tylko takich ośrodków tak naprawdę w Polsce nie ma. Dotyczy to dzieci niepełnosprawnych i trudnych przypadków klinicznych takich jak powikłania po urazach czy przypadki endodontyczne – mówi prof. Dorota Olczak-Kowalczyk. – Bywa, że wyrzynająca się szóstka, czyli pierwszy ząb trzonowy, nie ma jeszcze korzenia, ale ma tak głęboką próchnicę, że wymaga leczenia kanałowego. Czyli musimy leczyć kanał w korzeniu, który jeszcze nie istnieje. Takie dziecko wymaga zastosowania trudniejszych procedur. I dlatego konieczne jest zapewnienie dzieciom opieki specjalistycznej.
Ubytki w systemie owocują ubytkami w dziecięcych buziach. Badania epidemiologiczne pokazują, że ponad połowa 3-latków ma próchnicę (średnio po dwa zęby z ubytkami). Im starsze dzieci, tym jest gorzej: wśród 18-latków aż 90 proc. ma próchnicę (przeciętnie 7 zębów z ubytkami).
Prof. Olczak-Kowalczyk wskazuje, że zapotrzebowanie na leczenie jest olbrzymie. Potrzeby w zakresie leczenia zębów stałych zabezpieczone są na poziomie 40 proc. Natomiast jeśli chodzi o uzębienie mleczne sytuacja jest tragiczna – tylko w 6 procentach u trzylatków i w 18 procentach u 7-latków.
Oprócz braków systemowych dużą rolę odgrywa tu również odżywianie dzieci i niewystarczająca higiena jamy ustnej.
– Podawanie cukru w pierwszych dwóch latach życia zwiększa wystąpienie próchnicy 2,5-krotnie. Do tego dochodzi karmienie dzieci butelką lub piersią przed snem bez późniejszego oczyszczenia zębów. Tylko 40 proc. 3-latków w Polsce ma prawidłowo czyszczone zęby, czyli przez osobę dorosłą przynajmniej dwa razy dziennie – wylicza błędy rodziców konsultantka krajowa w dziedzinie stomatologii dziecięcej, po czym dodaje, że profilaktyka dotycząca próchnicy u dzieci powinna zacząć się w okresie ciąży.
– Kobiety powinny zadbać o zdrowie swojego uzębienia, podobnie jak wszystkie osoby, które opiekują się dziećmi, wtedy dopiero nasze działania będą miały skuteczność – przekonuje Olczak-Kowalczyk.
Prof. Honorata Shaw, wiceprezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, przyznaje, że to właśnie edukacja rodziców i dzieci już od najwcześniejszych lat życia może poprawić później los seniorów, którzy obecnie mają olbrzymie problemy związane z zębami, a w zasadzie z ich... brakiem.
– Z wiekiem fizjologia idzie w tym kierunku, że obniża się aktywność organizmu na wszystkich płaszczyznach. Dotyczy to również ślinianek. Ludzie starsi zażywają wiele leków – 70 proc. leków ma działanie hamujące wydzielanie śliny. A to sprzyja rozwojowi próchnicy. Ponadto dziąsło ulega obniżeniu i w jamie ustnej obnaża się korzeń zęba. Korzeń nie jest tak dobrze chroniony jak szkliwo. Jeżeli zęby nie są prawidłowo czyszczone, błyskawicznie rozwija się próchnica korzenia – mówi prof. Shaw.
Ogromnym problemem jest związana z próchnicą utrata zębów.
– Okazuje się, że prawie 45 proc. osób w wieku powyżej 65 roku życia jest bezzębna. A to niesie ogromne konsekwencje: upośledzone żucie, wybieranie miękkich, mniej wartościowych produktów żywnościowych. Poza tym utrata uzębienia jest bardzo deprymująca. Na nasze zdrowie wpływa również samoocena. Dochodzi do bardzo głębokich kompleksów, zmienia się sposób mówienia. Istnieje również możliwość zgubienia protezy podczas wystąpienia publicznego, co się przecież zdarzało. Na samą myśl człowieka paraliżuje wstyd – tłumaczy prof. Shaw.
Recepta na problemy seniorów?
– Trzeba zacząć dbać o zęby jak najwcześniej. Przytoczę hasło FDI: zdrowa starość rozpoczyna się w dzieciństwie. Trzeba szerzyć świadomość jak zęby są ważne dla naszego zdrowia. I zaczynać od matek, nie od dzieci – podsumowuje Shaw.
