×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Rodzaje uzupełnień protetycznych


Zakład Dydaktyki Medycznej - Wydział Lekarski, Kraków

Protetyka stomatologiczna to dział stomatologii zajmujący się odtwarzaniem prawidłowej czynności i budowy całego układu stomatognatycznego, w którego skład wchodzą jama ustna z zębami, mięśnie, nerwy oraz stawy skroniowo-żuchwowe.

W protetyce stomatologicznej wyróżniamy dwa podstawowe typy uzupełnień protetycznych: uzupełnienia stałe i ruchome. Różnią się one od siebie sposobem utrzymania w jamie ustnej. Pierwsze z nich są założone na stałe, co oznacza, że są albo „przyklejone” do pozostałych zębów i implantów lub przykręcone do implantów. Jest to oczywiście duże uproszczenie, ale – mam nadzieję – dobrze wyjaśniające sytuację. Protezy ruchome to takie, które pacjent może w dowolnym momencie samodzielnie wyjąć z ust.

Każda z grup składa się z różnych rodzajów uzupełnień. W grupie stałych uzupełnień wyróżniamy: wkłady koronowo-korzeniowe, wkłady koronowe, licówki, korony, mosty oraz uzupełnienia stałe oparte na wszczepach śródkostnych, czyli implantach. Na wszczepach mogą być osadzone korony i mosty.

Do uzupełnień ruchomych zalicza się protezy akrylowe, szkieletowe oraz specjalne protezy wsparte na pozostałych zębach lub implantach nazywane protezami overdenture.

Opis możliwych sposobów uzupełnień:

Uzupełnienia stałe

Wkłady koronowo-korzeniowe to uzupełnienia stosowane w przypadku zębów leczonych kanałowo. Część korzeniowa wkładu zajmuje oczyszczoną podczas leczenia kanałowego z naczyń i nerwów przestrzeń znajdującą się w korzeniu (więcej na ten temat w artykule pt. Leczenie kanałowe). Część koronowa odbudowuje zrąb zęba, czyli w zasadzie jego zębinę (artykuł pt. Budowa zębów i przyzębia). Zastosowanie wkładu koronowo-korzeniowego umożliwia odbudowę bardzo zniszczonego zęba poprzez założenie korony protetycznej.

Wkłady koronowo-korzeniowe możemy podzielić na dwa rodzaje: standardowe lub indywidualne. Pierwsze są to wkłady przygotowane przez producentów, mające standardowe rozmiary i kształty. Stosując taki wkład, dentysta może skrócić czas leczenia. Niestety nie zawsze istnieje możliwość ich zastosowania. Do wkładów standardowych zaliczamy wkłady metalowe (np. wyglądające jak śruba wkłady Radix Anker; ) i różnego rodzaju wkłady z włókna szklanego .

W przypadku bardzo dużego zniszczenia korony zęba, szczególnie gdy ząb kończy się poniżej poziomu dziąsła, stosuje się wkłady indywidualne. Mogą one być wykonane częściowo przez lekarza i częściowo przez technika lub tylko przez technika. W pierwszej metodzie lekarz musi przygotować pozostałą część zęba, a następnie wykonać „wzorzec” wkładu, który następnie zostanie odlany ze stopu metali przez technika. W drugiej metodzie lekarz pobiera wycisk, który następnie wysyła do laboratorium techniki dentystycznej. Tam technik protetyczny wykonuje specjalny model zęba i na nim „buduje” wkład. Niestety takie postępowanie wiąże się z koniecznością odbycia dodatkowej wizyty i dodatkowo zwiększa koszt leczenia.

Po osadzeniu takiego wkładu (czyli przyklejeniu go do zęba) przygotowuje się ząb oraz wkład i pobiera wycisk, który umożliwi technikowi wykonanie korony.

Wkłady koronowe (inlay = wkład , onlay = nakład , overlay = nadkład ) to wkłady wykorzystywane do odbudowy ubytków korony zęba. Najczęściej stosowane w zębach bocznych (trzonowych i rzadziej przedtrzonowych) ze względu na większą powierzchnię tych pierwszych (duża powierzchnia pokryta „klejem” powoduje, że uzupełnienie będzie się lepiej „trzymało”).

Wkłady koronowe mogą być wykonane z następujących materiałów: materiały kompozytowe (czyli podobne do tych, z których wykonywane są „plomby”), porcelana (czyli materiał, z którego wykonywane są korony, mosty i licówki) oraz stopy metali nieszlachetnych, jak również metale szlachetne (złoto) i ich stopy. Wkłady koronowe mogą również być wykonane z połączenia kilku materiałów, jak złoto i porcelana.

W zależności od warunków klinicznych (np. liczby i jakości zębów, wcześniejszego leczenia kanałowego, zgrzytania lub zaciskania zębów), zamożności portfela i oczekiwanego efektu estetycznego stosuje się różne materiały. Porcelana uważana jest za najbardziej estetyczny materiał, ale jej koszt jest wyższy, w trakcie normalnego funkcjonowania bardziej ściera zęby przeciwstawne i dodatkowo nie ma możliwości naprawy wypełnienia, na przykład w wypadku konieczności leczenia kanałowego zęba lub gdy wkład porcelanowy się ukruszy. Podobnie jest w przypadku koron i mostów porcelanowych.

Wkłady porcelanowe mogą być wykonane na kilka sposobów. Obecnie jednym z najlepszych sposobów jest szlifowanie wkładu z tlenku cyrkonu. Dzięki tej metodzie otrzymywane są wkłady bardzo szczelne (tylko trochę mniej szczelne niż wkłady uzyskane w metodzie galwanoformingu). Niestety podstawowym minusem jest w tym przypadku wysoka cena. Wynika ona z dwóch przyczyn. Po pierwsze materiał jest niesamowicie drogi. Drugim powodem jest konieczność przygotowania uzupełnienia w niektórych systemach, np. w Szwecji.

Kolejnym sposobem jest przygotowanie takiego uzupełnienia w sposób tradycyjny, tzn. poprzez nakładanie kolejnych warstw porcelany i ich wypalanie w specjalnych piecach. Jak nietrudno się domyślić, w tym systemie porcelana jest zupełnie inna od tej szlifowanej – stąd też różnica w cenie.

Drugi rodzaj wkładów to wkłady kompozytowe, które są tańsze, łatwe od naprawy i mają podobną twardość jak naturalny ząb, a zatem ścierają zęby przeciwstawne w takim samym stopniu, w jakim ścierałyby je naturalne zęby. Niestety są mniej estetyczne i czasami po pewnym czasie się przebarwiają.

Kolejnym rodzajem są wkłady z metali szlachetnych, np. złota. Mogą one być wykonane na dwa sposoby (oba sposoby mogą być również wykorzystane do wykonania koron i mostów). Mogą to być wkłady lane (do odpowiedniej „foremki” wlewa się rozgrzany metal i po jego wystygnięciu otrzymuje wkład). W takiej metodzie duża cena wkładu związana jest głównie z ceną kruszca. Ten sposób wykorzystywany jest również do wykonywania wkładów, koron i mostów ze stopów metali nieszlachetnych.

Drugim sposobem wykonania wkładów, koron i mostów ze złota jest zastosowanie techniki galwanoformingu. W tej metodzie wykorzystuje się najczystsze złoto, jakie można uzyskać (99,9%). Wykonywana jest z niego tylko cienka warstwa podbudowy, która jest następnie licowana, np. porcelaną. Ta metoda jest najbardziej kosztowna ze względu na jej proces technologiczny. Podstawową zaletą tej metody jest szczelność wykonanych uzupełnień (im bardziej szczelne uzupełnienie, tym mniej bakterii się pod nie dostanie i tym mniejsze ryzyko powstania próchnicy wtórnej, czyli takiej, która powstaje pod wypełnieniem) oraz dodatkowe przeciwbakteryjne działanie złota.

Korony

Korona to uzupełnienie stałe, które jest wykorzystywane do odbudowy mocno zniszczonego zęba. Mogą to być zęby zniszczone przez próchnicę lub uraz, lecz tylko do pewnego stopnia. Aby było możliwe zastosowanie korony, ząb powinien „wystawać” ponad dziąsło przynajmniej na 2–3 mm. Ta zasada wynika po pierwsze z konieczności objęcia części zęba koroną protetyczną (aby miała się ona na czym trzymać). Po drugie bardzo ważne jest utrzymanie obrzeży korony powyżej poziomu dziąsła. Jest to konieczne, aby umożliwić dokładne oczyszczanie tego połączenia. Dzięki temu, że korona kończy się nad dziąsłem, a stomatolog widzi część zęba, ma on możliwość zauważenia jakichkolwiek zmian w zębie, takich jak na przykład próchnica wtórna.

Korony, podobnie jak wkłady koronowe, można wykonać z kilku samodzielnie stosowanych materiałów (stopów metali szlachetnych i nieszlachetnych, porcelany i materiału kompozytowego), jak również z ich połączenia.

Mosty

W przypadku braku zęba istnieje możliwość wykonania mostu. Taki most można opisać jako trzy połączone korony protetyczne, przy czym środkowa jest niepodparta (tzn. nie jest przyklejona do zęba, ponieważ w tym miejscu go nie ma).

Aby zrozumieć czym dokładnie jest most, można sobie wyobrazić most łączący dwa brzegi rzeki. Dwa zęby sąsiadujące z luką (miejscem, z którego usunięto ząb) można porównać do brzegów rzeki, na których osadzone są podpory mostu. Pomiędzy tymi dwoma zębami (brzegami) jest rzeka – luka, nad którą przewieszone jest przęsło mostu protetycznego (środkowa niepodparta korona), czyli most .

Licówki

Licówka to cienkie uzupełnienie protetyczne na wargowej powierzchni zęba (czyli tej widocznej zewnątrzustnie) mające na celu poprawę jego kształtu i koloru. W zależności od koloru zęba można wykonać licówkę z mniej lub bardziej kryjącego materiału, np. z porcelany skaleniowej lub z dwukrzemianu litu.

Licówki mają jedną, podstawową zaletę: nie powodują osłabienia struktury zęba ze względu na to, że w celu przygotowania na nie miejsca ząb szlifuje się tylko w obrębie szkliwa (artykuł pt. Budowa zębów i przyzębia).

Niestety nie u każdego można zastosować licówki. W przypadku silnego zniszczenia zęba lub obecności w nim wypełnień (czyli „plomb”), a także, gdy ząb był leczony kanałowo, zaleca się wykonanie korony protetycznej.

Uzupełnienia stałe oparte na wszczepach śródkostnych – implantach

Uzupełnienia wsparte na implantach odbudowują ząb w sposób, który najlepiej imituje zęby naturalne. Niestety ich najpoważniejszą wadą jest ich koszt (w najbardziej skomplikowanych przypadkach odbudowa jednego zęba może kosztować do 10 000 zł).

Implant można porównać do obrazu powieszonego na ścianie . Obraz odpowiada koronie protetycznej zęba, czyli części widocznej w jamie ustnej. Jest to jednak tylko jedna z trzech części, które w sumie odbudowują ząb.


Kolejną częścią jest łącznik łączący implant i koronę protetyczną zęba. W analogii z obrazem jest to gwóźdź/śruba, która jest wkręcona do kołka rozporowego, który jest odpowiednikiem implantu. Kołek jest wkręcany/wbijany w ścianę, a implant w kość. Więcej na temat implantów znajdą Państwo w artykule pt. Implanty.

Uzupełnienia ruchome

Protezy akrylowe

Protezy akrylowe, czyli w większości wykonane z akrylu (wyglądają jak wykonane z różowego plastiku), są to protezy z założenia śluzówkowe, co oznacza, że opierają się w większości lub w 100% na błonie śluzowej. Niestety wiąże się to ze zmniejszeniem wydolności żucia. W uproszczeniu oznacza to, że każdy kęs trzeba będzie dłużej gryźć.

Dodatkowym problemem może być przemieszczanie się protezy w jamie ustnej, jej „kłapanie” lub podnoszenie się w trakcie gryzienia. Czasami są to jedyne protezy, które można zastosować w przypadku bezzębia (w artykule pt. Implanty opisuję sytuacje, w której nie można zastosować uzupełnienia stałego).

Protezy szkieletowe

Innym rodzajem protez ruchomych są protezy szkieletowe. Dzięki konstrukcji składającej się w większości z metalu są bardziej filigranowe. Mniejsze wymiary powodują, że są lepiej tolerowane przez wielu pacjentów. Dodatkowo konstrukcja metalowa umożliwia wykonanie podparć, czyli swego rodzaju podpórek na zębach, dzięki którym proteza opiera się głównie na nich, a nie – jak w przypadku poprzednio omówionych protez akrylowych – na śluzówce. Umożliwia to bardziej naturalne obciążanie protez w trakcie żucia, którego wydolność pozostaje zbliżona do żucia za pomocą naturalnych zębów. Niestety koszt protez szkieletowych jest około trzykrotnie wyższy niż protez akrylowych.

Protezy overdenture

Ostatnim typem protez ruchomych są protezy overdenture. Są to protezy opierające się w pewnej części na korzeniach zębów lub na implantach. Dzięki temu, podobnie jak w protezach szkieletowych, część obciążeń zgryzowych jest przenoszona na zęby/implanty, a nie w całości na błonę śluzową.

Jak się przygotować do leczenia?

Najważniejsze w przypadku planowania leczenia protetycznego jest wykonanie sanacji jamy ustnej, tzn. wyleczenie próchnicy, stanu zapalnego dziąseł i przyzębia, wyleczenie kanałowe wszystkich zębów, które tego wymagają i nauczenie się optymalnego dbania o higienę jamy ustnej.

Czasami pacjenci nie rozumieją, dlaczego muszą wcześniej wykonać leczenie przygotowawcze, nawet w zębach, które mają być objęte leczeniem protetycznym. Powód jest bardzo ważny. Wszystkie te stany (próchnica, zapalenie dziąseł, zapalenie i martwica miazgi itp.) spowodowane są obecnością bakterii w jamie ustnej. W trakcie leczenia protetycznego bakterie przemieszczają się po całej jamie ustnej i dostają się również pod uzupełnienia protetyczne. W przyszłości będzie to skutkowało większym ryzykiem powstania próchnicy wtórnej – czyli takiej, która występuje pod koroną lub „plombą”. Niestety pod uzupełnieniami protetycznymi dużo trudniej wykryć taki stan. Im więcej bakterii w jamie ustnej, tym łatwiej rozwija się próchnica wtórna. Aby zminimalizować ryzyko jej powstania , należy dobrze przygotować jamę ustną przed leczeniem. Oczywiście poziom utrzymania higieny jamy ustnej ma znaczenie nie tylko przed zakończeniem, ale nawet w większym stopniu po zakończeniu leczenia.

Wskazania do leczenia z zastosowaniem uzupełnień stałych, w tym opartych na implantach

  • Odbudowa zębów zniszczonych próchnicowo lub przez uraz.
  • Uzupełnianie pojedynczych braków zębowych.
  • Uzupełnianie braków w przypadku nieobecności zawiązka/zawiązków zębów stałych.
  • Poprawa jakości życia pacjentów użytkujących protezy ruchome.
  • Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, u których leczenie z zastosowaniem protez ruchomych zakończyło się niepowodzeniem (np. ze względu na ich rozmiary lub ruchomość).
  • Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów z zanikłym wyrostkiem zębodołowym, gdy protezy ruchome nie są stabilne.

Wskazania do leczenia z zastosowaniem uzupełnień ruchomych

Uzupełnienie większej liczby brakujących zębów.

Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, u których ze względu na liczbę, jakość i rozłożenie pozostałych zębów nie ma możliwości zastosowania protez stałych.

Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, u których zanik wyrostka zębodołowego nie pozwala na wykonanie uzupełnień stałych.

Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, którzy ze względów finansowych nie mogą sobie pozwolić na uzupełnienia stałe.

Przeciwwskazania

W zasadzie nie ma przeciwwskazań do stosowania uzupełnień protetycznych. Może się okazać, że w niektórych przypadkach bardziej korzystne będzie zastosowanie protez ruchomych, a w niektórych protez stałych.

Możliwe sytuacje/powikłania w trakcie leczenia lub po leczeniu

Do każdego nowego uzupełnienia protetycznego należy się przyzwyczaić. Po otrzymaniu uzupełnień protetycznych bardzo często występują problemy z adaptacją. Może się pojawić nadmierne ślinienie, zaburzenia smaku, problemy z mówieniem i żuciem czy uczucie ciała obcego w jamie ustnej. Niestety jest to stan jak najbardziej naturalny i mija średnio po 3 tygodniach (więcej na ten temat w artykule pt. Jak dbać o protezy ruchome?). Co ważne, wszystkie problemy z adaptacją są mniej odczuwalne przez pacjentów użytkujących protezy stałe.

Jakie stany występujące po leczeniu powinny skłonić do kontaktu z lekarzem

Jak w przypadku każdego leczenia stomatologicznego, konieczne jest zgłaszanie się na wizyty kontrolne co najmniej co 6 miesięcy. Nawet jeśli według pacjenta wszystko jest w porządku, lekarz może zauważyć pewne niepokojące objawy. W przypadku różnych rodzajów uzupełnień mogą występować różne zmiany.

Po wykonaniu uzupełnień stałych duże wyzwanie stanowi próchnica wtórna – czyli próchnica występująca pod wypełnieniem/uzupełnieniem. Jest ona bardzo trudno wykrywalna, a dodatkowym problemem jest często występujący brak jakiejkolwiek reakcji zęba, ze względu na jego wcześniejsze leczenie kanałowe.

W przypadku protez ruchomych – szczególnie osiadających akrylowych – bardzo częstym problemem jest zanikanie wyrostka zębodołowego (czyli kości). W takim wypadku co jakiś czas konieczne jest wykonanie podścielenia protezy, czyli dodanie materiału od strony śluzówki. Lekarz pobiera wycisk i przekazuje protezę do laboratorium techniki dentystycznej, w którym technik dodaje materiał. Dodatkowym problemem wynikającym z zanikania wyrostka zębodołowego jest łamanie się protezy, szczególnie gdy wyrostek zanika nierównomiernie. Wtedy proteza jest nierównomiernie podpierana i w związku z tym wykonuje podczas żucia mikroruchy, które w efekcie powodują jej złamanie. W takim przypadku czasami najlepszym wyjściem jest wymiana protezy na nową.

21.10.2015
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta