×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

W jaki sposób stomatolog ocenia poziom higieny jamy ustnej, a jak może to zrobić pacjent?


Zakład Dydaktyki Medycznej - Wydział Lekarski, Kraków

Co sprawdza stomatolog podczas oceny higieny jamy ustnej?

Płytka nazębna to miękki nalot, który odkłada się na zębach zaraz po ich oczyszczeniu. Można ją łatwo usunąć poprzez szczotkowanie, mimo iż ściśle przylega do zębów. Samo płukanie ust jednak nie wystarcza.

Pierwszym etapem tworzenia nalotu jest powstawanie błonki nabytej, która zaczyna się odkładać natychmiast po wyszczotkowaniu zębów. Błonka nabyta składa się z glikoprotein (czyli białek śliny), do których przyłączają się bakterie: w pierwszej kolejności niepowodujące powstawania próchnicy, następnie próchnicotwórcze – w tym przypadku mówimy już o płytce nazębnej. Dodatkowo w składzie płytki nazębnej znajdują się produkty metabolizmu bakterii, złuszczone komórki nabłonka oraz wapń i fosfor.

Kamień nazębny to zmineralizowana płytka nazębna. Powstaje już po kilkunastu godzinach od zaniechania czyszczenia zębów. Może znajdować się naddziąsłowo lub poddziąsłowo. Największe jego złogi odkładają się na językowych (czyli tylnych) powierzchniach zębów siecznych dolnych oraz na powierzchniach policzkowych zębów trzonowych górnych. Kamień nazębny jest twardy i nie da się go usunąć poprzez szczotkowanie. Z kamieniem najlepiej radzi sobie skaler ultradźwiękowy albo kireta. Są to specjalne narzędzie służące do jego usuwania. Kamień nazębny może być koloru białego, żółtawego, brunatnego albo nawet czarnego, w zależności od substancji, które mają z nim kontakt (np. u palaczy tytoniu ma on kolor brunatny bądź wręcz czarny). Po usunięciu kamień szybko nawraca (jak już wcześniej wspomniałam, odkładanie błonki nabytej zaczyna się od razu po wyszczotkowaniu zębów, a mineralizacja już po kilkunastu godzinach), jeśli naloty nie będą odpowiednio usuwane podczas szczotkowania.

Dlaczego należy usuwać kamień i naloty?

Kamień i nalot nie tylko nieestetycznie wyglądają. Ze względu na zawartość bakterii powodują również powstawanie zapalenia dziąseł i przyzębia, przyczyniając się w ten sposób do przedwczesnej utraty zębów. Dodatkowo ich obecność może powodować powstawanie próchnicy w miejscach, gdzie występują.

Na początku każdego leczenia lekarz stomatolog ocenia higienę jamy ustnej. Jest kilka powodów takiego postępowania. Najważniejszym według mnie jest rokowanie co do sensowności stosowania danego planu leczenia. Jak już wcześniej napisałam w artykule pt. Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów, po zakończeniu jakiegokolwiek leczenia to pacjent (a w zasadzie poziom utrzymywania przez niego higieny) odpowiada za powodzenie jego stosowania. Z tego powodu, gdy widzę, że Pacjent ma problemy z utrzymaniem higieny jamy ustnej na optymalnym poziomie, uczę go, jak powinien dbać o zęby i jamę ustną, a następnie obserwuję przez kilka tygodni/miesięcy rezultaty. A jak je oceniam? W stomatologii stosowanych jest kilka wskaźników służących do oceny higieny. Ich wspólną cechą jest możliwość porównania wyników z kilku punktów w czasie. W Polsce powszechnie stosuje się kilka z nich:

API (Aproximal Plaque Index)

Jest najczęściej stosowanym wskaźnikiem oceniającym higienę jamy ustnej pacjenta. Lekarz bada obecność płytki nazębnej w przestrzeniach międzyzębowych, a następnie wylicza, jaki procent wszystkich zbadanych przestrzeni był zajęty przez płytkę. Obecność płytki można uwidocznić na zgłębniku albo po wybarwieniu nalotów za pomocą tabletek barwiących lub roztworu. Po zbadaniu wszystkich ocenianych przestrzeni, liczbę przestrzeni z płytką dzieli się przez liczbę wszystkich badanych przestrzeni i mnoży przez 100, aby uzyskać wynik procentowy.

Interpretacja wyników

  • API 100–70%: zła higiena jamy ustnej
  • API 69–40%: przeciętna higiena jamy ustnej
  • API 39–25%: dobra higiena jamy ustnej
  • API <25%: optymalna higiena jamy ustnej
  • API<15%: wynik umożliwiający podjęcie chirurgicznego leczenia periodontologicznego
  • Wskaźnik płytki bakteryjnej Pl. I. (Plaque Index)

    Wskaźnik służy do oceny obecności płytki nazębnej w okolicy szyjki zęba, skąd najtrudniej ją usunąć. Wskaźnik płytki bakteryjnej jest dokładniejszy od poprzedniego ze względu na liczbę badanych powierzchni. Obecność płytki ocenia się na wszystkich powierzchniach, czyli na powierzchni: policzkowej/wargowej, językowej/podniebiennej oraz na dwóch powierzchniach stycznych (bliższej i dalszej) według następujących kryteriów:

  • 0 – brak płytki bakteryjnej
  • 1 – cienka warstwa płytki niewidoczna gołym okiem, ale możliwa do stwierdzenia, gdy zbierze się ją na zgłębnik (cienkie narzędzie stomatologiczne podobne do zagiętej igły)
  • 2 – widoczne gołym okiem umiarkowane nagromadzenie płytki na powierzchni zęba, w kieszeni dziąsłowej (jest to przypominająca kieszeń przestrzeń pomiędzy zębem a dziąsłem) i/lub na dziąśle
  • 3 – obfite złogi nazębne na powierzchni zęba, w kieszeni dziąsłowej i/lub na dziąśle.
  • Sumując wartości przy jednym zębie i dzieląc na 4, otrzymujemy wartość dla jednego zęba. Sumując wartości przy wszystkich zębach i dzieląc je przez liczbę badanych zębów, otrzymujemy wartość dla całej jamy ustnej.

    Wskaźnik higieny jamy ustnej OHI (Oral Hygiene Index)

    Najbardziej złożonym z wymienionych wskaźników stosowanych przez stomatologów jest wskaźnik OHI. Ocenia on zarówno obecność nalotu, jak i kamienia. Kryteria oceny obu są takie same:

  • 0 – brak nalotu, brak kamienia
  • 1 – nalot lub kamień naddziąsłowy pokrywający <1/3 powierzchni zębów
  • 2 – nalot lub kamień naddziąsłowy pokrywający <2/3 powierzchni zębów lub obecność pojedynczych wysepek kamienia poddziąsłowego
  • 3 – nalot lub kamień naddziąsłowy pokrywający >2/3 powierzchni zębów bądź grube pasmo kamienia poddziąsłowego wokół szyjki zębowej.
  • Stomatolog, tak jak w przypadku poprzednich wskaźników, może ocenić wszystkie zęby albo tylko 6 wybranych (odpowiednio dobrane dwa zęby trzonowe, dwa zęby przedtrzonowe i dwa zęby sieczne). W przypadku tego wskaźnika stomatolog oddzielnie oblicza wskaźnik dla nalotu i oddzielnie dla kamienia nazębnego, a następnie je dodaje (suma od 0 do 6 punktów). Następnie uzyskany wynik dzieli się przez liczbę badanych zębów.

    Jak pacjent może ocenić higienę jamy ustnej?

    Dla pacjentów przeznaczone są preparaty do wybarwiania nalotów i kamienia. Mogą one mieć formę tabletek lub płynu. Preparaty takie powinny być stosowane po wyszczotkowaniu i wynitkowaniu zębów i języka (więcej na ten temat w artykule pt. Higiena jamy ustnej dorosłych pacjentów), aby uwidocznić, w które miejsca nie dotarła ani szczoteczka ani nitka. Tabletkę lub płyn nakłada się na język, a następnie, rozpuszczając w ślinie przesuwa/przelewa po całej jamie ustnej. W przypadku ich użytkowania należy stosować się do zaleceń producenta dotyczących czasu i sposobu postępowania. Po zaleconym przez producenta preparatu czasie należy wypluć zabarwioną ślinę i przepłukać usta ciepłą wodą. Trzeba jednak zawsze pamiętać o ostrożnym wypluwaniu zabarwionej śliny, aby uniknąć poplamienia umywalki i okolic, a także odzieży. Teraz w lustrze można obejrzeć, jak wyglądają zęby i dziąsła. Odpowiednio wyszczotkowane powinny mieć naturalny kolor. Jeśli w którymś miejscu pojawi się zabarwienie pochodzące z preparatu (może to być kolor różowy, fioletowy, niebieski, itp.), oznacza to, że w tym miejscu obecny jest nalot lub kamień i takie miejsca należy ponownie wyszczotkować. Dzięki takiemu wybarwieniu nalotów pacjenci mogą sobie łatwo uzmysłowić, w których miejscach powinni poprawić higienę.

    17.08.2016
    Zobacz także
    Doradca Medyczny
    • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
    • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
    • Dokąd mam się udać?
    +48

    w dni powszednie od 8.00 do 18.00
    Cena konsultacji 29 zł

    Zaprenumeruj newsletter

    Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

    Dziękujemy.

    Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

    Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

    Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

    Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

    Nie, dziękuję.
    Poradnik świadomego pacjenta